Kwa heri!

Zoals beloofd vandaag mijn laatste blog over ons verblijf in Tanzania.
Vanochtend afscheid genomen van veel medewerkers in het Sengerema Hospital. Daarna kregen we nog een laatste maaltijd van Nelia en hebben we ook van haar, na uitgebreide dankzegging voor haar goede zorgen, afscheid genomen. Ook Ida kwam langs om ons uit te zwaaien.

Nadat we de auto moesten aanduwen (de accu was weer leeg, maar inmiddels zijn we van deze auto al het een en ander gewend!) zijn we dan eindelijk vertrokken richting Bukoba.
Gelukkig een reis zonder bijzondere problemen. Mooie vergezichten onderweg en nog even de Afrikaanse lucht kunnen opsnuiven.

In Bukoba aangekomen zijn we neergestreken in het New Coffee Tree Hotel. Vervolgens een uitstapje gemaakt in de stad, waar Jacobus in een uiting van post-koloniaal gedrag zijn schoenen liet poetsen, onderwijl lezend in zijn krantje.

Met de geluiden van een Afrikaanse stad bij avond op de achtergrond sluit ik nu mijn blog af.
Morgen om deze tijd zitten we in het vliegtuig naar Nederland. Zondagochtend hopen we ons weer te kunnen voegen bij onze gezinnen.
Maandag begint het gewone leven weer in het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem.

Zal wel even wennen zijn...


Een laatste, welgemeende groet aan alle trouwe volgers van deze blog,

Ton

Siku mwisho, de laatste dag…

Vandaag dus de laatste werkdag voor ons in Sengerema  Hospital. Morgen vertrekken Jacobus, Erik en ik richting Kampala, Uganda om daar weer het vliegtuig naar Nederland te nemen. We zullen morgenavond overnachten in Bukoba, de volgende dag brengen we de auto terug naar Jesse, Erik’s zwager in Kampala.

Marlieke blijft, zoals gepland, nog enkele weken in Tanzania en vertrekt volgende week naar het ziekenhuis in Biharamulo, waar zij ook als coassistent heeft gewerkt.

Vanochtend hebben we een patiënt geopereerd die al meer dan anderhalf jaar (!) opgenomen ligt met een beenmergontsteking van zijn rechter dijbeen en –heup als gevolg van tuberculose. Het dijbeen is gebroken en gedeformeerd, het heupgewricht zit volledig vast en de infectie blijft aanwezig. Omdat er geen hoop is op herstel van dit niet-functionele been is besloten om het been vanaf het heupgewricht te amputeren. De patiënt is het hier overigens volledig  mee eens , hij verzocht al maanden geleden tot amputatie, omdat hij beseft dat hij anders het ziekenhuis niet meer uitkomt. Erik en ik hebben de amputatie uitgevoerd, nadat we ons er van vergewist hadden dat er voldoende bloed voor hem zou zijn. Hiervoor is, tegen de gewoonte in, bloed besteld vanuit het Burgando ziekenhuis in Mwanza.

Zoals gezegd is het niet de gewoonte om zomaar voor patiënten bloed van de bloedbank beschikbaar te hebben.  Sengerema Hospital heeft een eigen bloedbank, maar hanteert strikte voorwaarden om er voor te zorgen dat er voldoende bloed op voorraad blijft vanuit donoren: Iedere patiënt , die bloed nodig heeft, krijgt in principe alleen een bloedtransfusie wanneer familieleden bereid zijn de bloedvoorraad aan te vullen door zelf bloed te doneren aan de bloedbank. Dit levert vooral problemen op bij patiënten die geen familie hebben of geen contact meer met familieleden onderhouden.

We hebben niet alle patiënten kunnen opereren die ons aangeboden werden. Dat is ook onmogelijk, want elke dag bieden zich weer nieuwe patiënten aan via de outpatient clinic of de wards. Een aantal zal geopereerd moeten worden door Marie José of door de (assistant) medical officers. Anderen zullen moeten wachten op een volgende uitzending.

Vandaag toch weer twee primeurs: Marlieke heeft een buikoperatie verricht (onder supervisie van Erik) bij een patient met een gesteeldraaide dikke darm (sigmoidvolvulus) die inmiddels zwart was. Ze heeft een sigmoidresectie verricht met aanleggen van een colostoma. Vervolgens heeft Jacobus Erik geassisteerd bij een jongetje met een dijbeenfractuur, waarvoor K-draadfixatie en aanleggen bovenbeensgips.

Daarmee is definitief een einde gekomen aan ons werk hier. Vanavond komen de coassistenten langs  om afscheid van ons te nemen. Morgen maken we nog een rondje in het ziekenhuis ,laatste inspectie van de patiënten en afscheid van het personeel. Daarna in de auto naar Kampala.

Misschien morgen nog een blog(je).

Ik wil alvast iedereen bedanken voor de vele reacties die we mochten ontvangen op de blog en via de mail. Veel mensen hebben berichtjes gestuurd, die ik helaas lang niet altijd kon beantwoorden. Bij deze nogmaals dank voor jullie ondersteuning en tot ziens in Nederland!

Groeten van ons allemaal,

Marlieke, Jacobus, Erik en Ton

Kubwa, kubwa zaidi, kubwa mno.

De afgelopen anderhalve week hebben we al heel wat patiënten geopereerd vanwege een struma. Vandaag hebben we het record gevestigd op 4 schildklieren op één dag. Bij de eerste patiente hebben we een struma van maar liefst 800 g. verwijderd! Vandaar de boventitel van vandaag, welke kan worden vertaald als “Groot, groter, grootst”.

Morgen is het alweer de laatste dag , dat we werkzaam zijn in Sengerema Hospital. Dit schrijf ik met enige spijt, ik heb het gevoel dat we juist ingeburgerd  zijn in het ziekenhuisleven hier. Personeel en patienten (her)kennen ons inmiddels,  we zijn wat vertrouwd geraakt met de afdelingen en de wijze van werken en ook ons huis voelt al een beetje als “thuis” .  Wel zitten we nog  steeds zonder stroom en redden we ons overal in huis met kaarsen.

Eén klein detail over ons  huiselijk leven: we hebben geen warm stromend water in ons verblijf. Dit gegeven maakt het douchen tot een geheel nieuwe belevenis. Met een grote emmer gevuld met warm water (opgewarmd in de keuken  op het gasfornuis) naar de badkamer om vervolgens, gehurkt in het bad, dit met een schenkkan uit te scheppen en over je hoofd uit te gieten. Dit tafereel vond gisteravond dan ook nog eens plaats bij kaarslicht… Helaas hebben we er nog geen foto’s van (wat overigens  toch niet geschikt zou zijn  voor  de diapresentatie op de blog!).

Al een beetje terugkijkend op de afgelopen tijd denk ik dat we, behalve zinvolle werkzaamheden te hebben verricht, ook vooral een leerzame tijd hebben gehad. Voor mijzelf sprekend : langzaamaan begin ik de orde en logica te zien in een ziekenhuisorganisatie, die bij de eerste indruk een wat ongeordende indruk maakt. Dit heeft onder meer betrekking op de grote hoeveelheid papierwerk, die vast onderdeel uitmaakt van het ziekenhuis. Ook de werkwijze van de ziekenhuis-officers is duidelijk anders dan wij gewend zijn. Al met al draait de kliniek op haar manier, met beperkte financiele middelen en gebrek aan continuiteit qua medisch-specialistische expertise. Om een voorbeeld te noemen: per jaar worden er 10.000 bevallingen gedaan in het Sengerema Hospital! (vergelijk : in het Slingeland Ziekenhuis ongeveer 1000 per jaar). Alle sectio’s (keizersnedes) worden verricht door de medical officers en assistant medical officers, zo ook alle complicaties die rondom de bevallingen plaatsvinden. Deze aantallen zouden het zeker rechtvaardigen, wanneer er permanent een gynaecoloog werkzaam zou zijn. Ook op algemeen chirurgisch gebied is er genoeg te doen. Onze tijd daar is nu te kort om alle pathologie  die ons wordt aangeboden te behandelen. Wellicht kunnen er in de nabije toekomst afspraken gemaakt worden om frequenter onze diensten aan te bieden.

Jacobus op de radiologie afdeling met zijn assistente...

Op dit moment  zitten we op de veranda met een biertje samen met mama Nelia, onze hulp die ons fantastisch verzorgt gedurende ons verblijf. Vanavond gaan we naar een vis-barbecue met zuster Marie-José en Ida.

Mama Nelia

Kukutana kesho!

Ton

Mambo!

Vandaag weer een dag als alle andere in een Tanzaniaans ziekenhuis. De dag begon wat onrustig omdat om 6 uur aan het raam van ons huis werd geklopt om ons te roepen bij een postoperatieve patient die benauwd geworden was. Uiteindelijk een tracheostoma aangelegd. Daarna de ronde over de wards om onze operatiepatienten te bekijken, vervolgens een operatieprogramma afgewerkt met enkele schildklieroperaties,  liesbreuk enz.  Jacobus heeft les gegeven aan het personeel over de beoordeling van buikoverzichtfoto’s en zich bezig gehouden op de röntgenafdeling. Jammer genoeg wordt de planning regelmatig verstoord, omdat het electriciteitsnet uitvalt. Helaas kan de noodgenerator niet het hele ziekenhuis dekken en staan hele afdelingen in het duister.  De stroomvoorziening op de OK werd gelukkig wel snel hersteld, zodat wij zonder veel onderbreking ons programma konden afmaken. Overigens hebben we, terwijl ik deze blog schrijf, nog steeds geen stroom en zullen we mogelijk de avond met kaarslicht moeten doorkomen.

Het OK-personeel begint inmiddels vertrouwd te  raken met ons, zoals wij met hen. Over het algemeen zijn het prima kerels en meiden, die ondanks beperkte opleiding en middelen goed werk afleveren op de OK en deskundig zijn in hun vak. Daarbij hebben ze een goed gevoel voor humor en kunnen we met plezier ons werk doen. Mijn Swahili wordt mede dankzij hen met de dag beter.

Terwijl ik dit schrijf zitten we op de veranda te genieten van de avondschemering en de typische Afrikaanse geluiden die bij de avond horen, vogels, krekels, kikkers, mensen op straat. Vanavond zijn we uitgenodigd bij Masoso, een lokale bekende DJ. Goed om het Swahili wat verder te oefenen.

Tot morgen, dan weer meer nieuws.

Ton

PS: ik begrijp dat we inmiddels op het Intranet van het Slingeland een link hebben naar de blog. Hoop dat we er nog wat volgers bijkrijgen op deze manier!

Safari safi sana!

Het afgelopen weekend stond in het teken van ons uitstapje naar het Serengeti-wildpark.

Zaterdagochtend zijn we per auto naar Mwanza  gereden (onderweg ook nog een veerboot genomen over het Victoriameer) en van daar uit naar de Serengeti.  Direct de eerste dag hebben we al een grote variëteit aan dieren gezien:  verschillende antilopen, olifanten, buffels, zebra’s en vele soorten vogels. Jacobus heeft ons een introductie gegeven in de vogelwereld en kon ons bij elke exotische vogel vertellen om welke soort het gaat. We hebben een grote hoeveelheid foto’s  gemaakt (zie diavoorstelling) van alles wat ons voor de voeten liep.

Vervolgens  hebben we overnacht in Seronera-lodge, erg comfortabel en luxe. Heerlijk om weer eens een warme douche te kunnen nemen!

De volgende dag  zijn we in alle vroegte er weer voor de schemering op uit gegaan, hebben weer een hoeveelheid wild gespot en vervolgens in Seronera ontbeten.

Weer onderweg terug naar de gate van het wildpark stuitten we op het absolute hoogtepunt van de tour: twee leeuwen, mannetje en vrouwtje, lagen uit te rusten in de schaduw aan de kant van de weg!

Uiteraard mooie foto’s gemaakt van het stel.

De weg naar huis over de dirt-road was een belevenis op zich : 35 km onverharde weg met kuilen en stenen gaf een unieke rij-ervaring met de 4-wheeldrive.

Eenmaal terug thuis werden we uitgenodigd voor een etentje bij de zusters. Halverwege echter werd Erik weggeroepen voor een extra-uteriene graviditeit en later stonden Marlieke en ik aan tafel voor een jongen met een acute buik bij bestaande portale hypertensie, stollingsstoornissen en een volstrekt ontoegankelijke buik door eerdere laparotomie en waarschijnlijk doorgemaakte peritonitis.

Welkom terug dus. Daarom gisteren niet meer aan de blog toegekomen.

Vandaag weer business as usual: dagje OK met klompvoetje, vervolgens kindje met grote congenitale tumor in de hals en daarna de zoveelste struma. Marlieke is inmiddels aardig thuisgeraakt in de hoofd-hals chirurgie. Inmiddels beginnen we (Jacobus, Marlieke en ondergetekende) aardig de dynamiek van het ziekenhuis door te krijgen, de onderlinge verhoudingen van personeel en staf als ook de beperkingen die een ziekenhuis in Afrika onvermijdelijk  kenmerken.

Iedere avond na de werkzaamheden geeft dit de nodige stof tot gesprek in onze kleine “community of four”.

NB: de halve dag regende het pijpestelen, zo erg dat we de 100 meter naar het ziekenhuis per auto hebben afgelegd. Trouwens, hier heeft de dokter nog wél een eigen parkeerplaats! Vanmiddag weer heerlijk weer, we hebben met zijn vieren een avondwandelingetje over de lokale markt naast het ziekenhuis gemaakt.

Groeten wederom van uw blogger.

Ton

Karibu ya "Toetie"

Weekend!

Na een lange dag opereren (2 liesbreuken, 1 struma,  patiëntje met dubbelzijdig klompvoetjes, opheffen ileostoma en verwijderen van een recidiverende kwaadaardigheid van het oor) is het tijd voor wat andere zaken.

Vanavond zijn we voor het eten  uitgenodigd bij Ida. Ida is afgelopen zomer een aantal weken te gast geweest bij Erik thuis na een operatie in het Slingeland. Daar heeft zij kennis gemaakt met de Nederlandse cultuur en gewoontes.

Zij woont in Sengerema op korte afstand van het ziekenhuis in een bescheiden huisje met enkele familieleden.  In een kleine woonkamer waar maar net ruimte was voor iedereen hebben we uitgebreid de Tanzaniaanse keuken kunnen proeven.  Op het einde van de maaltijd werden we, geheel naar  Nederlandse gewoonte, getracteerd op een “toetie”.

Na een hartelijk afscheid zijn we, met genoeg Kilimanjaro bier achter de kiezen, weer huiswaarts gegaan. We gaan onze weekendtrip voorbereiden naar het Serengeti-park. Morgen vroeg op.

NB: de auto is gemaakt! Eindelijk weer eigen vervoer.

Groeten van iedereen ,

Speciale groeten aan Koen van Ida

Siku tatu, de derde dag.

Langzamerhand beginnen we wat ingeburgerd te raken. We lopen dagelijks onze rondes over de ward om onze patienten te bezoeken die al geopereerd zijn danwel voor de komende dagen op de lijst staan. Het operatieprogramma is dagelijks gevuld. Morgen staat een 13-jarig meisje op het programma voor het terugleggen van een ileostoma. Zij bezocht dinsdag onze poli zonder begeleiding van haar ouders en vroeg of wij haar stoma wilde opheffen. Hoewel zij voor morgen gepland is, was het tot vanmiddag  onzeker of de operatie kon doorgaan, omdat haar ouders niet bereikbaar waren. Uiteindelijk is een bekende van het ziekenhuispersoneel op zoek gegaan en heeft uiteindelijk haar moeder gevonden. Deze kon niet in persoon meekomen om toestemming te geven voor de operatie, omdat hun woning was platgeregend als gevolg van de regenbuien de afgelopen dagen. Inmiddels is alles geregeld en kunnen we het meisje toch nog op tijd helpen. Voor haar is de operatie om meerdere reden belangrijk: mensen met een stoma worden over het algemeen niet meer geaccepteerd door hun sociale omgeving en lopen het risico verstoten te worden door hun familie.
De neonaat met de gastroschizis bleek bij de avondronde spoorloos verdwenen; bij navraag bij de verpleging wist niemand waar het kindje was gebleven. Mogelijk is het door de moeder mee naar huis genomen om daar te overlijden.
Jacobus heeft vanochtend les gegeven aan de clinical officers en de student officers over de beoordeling van thoraxfoto's. Daarnaast heeft hij een "vol" echoprogramma, niet alleen in de zin van een volle agenda als ook vanwege het feit dat de echokamer een klein hok is met nauwelijks ruimte voor 2 personen. Daarentegen heeft hij wel bij zijn werkzaamheden de beschikking over een niet onaantrekkelijke echolaborante, hetgeen de pijn wat verzacht.

Instructie door Jacobus over de beoordeling van thoraxfoto's 

Het avondprogramma  wordt steeds meer gevuld met bezoekjes aan allerlei vrienden en bekenden van Erik. Morgen gaan we eten bij Ida, die voor veel mensen in het Slingeland inmiddels een bekende zal zijn.

Voor het weekend staat een trip naar het Sengeretipark op het programma.